Start › Gmina › Sołectwa › Osobnica

Historia wsi Osobnica

Dodano: 04.06.2020

Litery Słowa Odstępy Interlinie

Ta największa wieś gminy Jasło o powierzchni 2474 ha leży w dolinie potoku Bednarka, dopływie Ropy, na południowo-zachodnim krańcu gminy. Znajduje się w odległości niespełna 10 km od Jasła. Dzieli się na Osobnicę Dolną i Górną. Przysiółkami wioski są: Łęgi, Olszyny, Skała, Wiśniówki, Wysłanka. Wieś od wschodu graniczy z Łazami Dębowieckimi i Brzyściem, od zachodu z Pagorzyną i Harklową, na południu z Dzielcem i Cieklinem, a na północy z Przysiekami i Trzcinicą.

Najstarsze dzieje wsi

Osobnica, początkowo nazywana Osownicą, powstała w czasach panowania króla Kazimierza Wielkiego. Władca ten w 1348 r. (podawany jest też 1364 r.) wydał przywilej na założenie wsi na prawie niemieckim Janowi Tyznarowi, który został jej sołtysem. Wieś zajmowała 110 łanów niemieckich. Aby proces osadniczy przebiegał szybko i sprawnie król zwolnił kmieci na 20 lat od danin i czynszu. Sołtys był zobowiązany wysyłać na wyprawę wojenną jednego zbrojnego na koniu. W czasach schyłku średniowiecza ta wieś królewska należała do starostwa jasielskiego. W 1574 r. miejscowość znajdowała się w posiadaniu Zmarszawych. W 1588 r. była ogarnięta zarazą na którą zmarło wielu mieszkańców. W 1591 r. żołnierzem piechoty wybranieckiej został Wojciech Wiertel, któremu król Zygmunt III Waza dał wolność. Na przełomie XVI i XVII w. wieś dzierżawili Jan Mniszech, starosta krasnostawski i Piotr Broniowski. Jako była królewszczyzna Osobnica została sprzedana w dobie rządów zaborcy austriackiego. W 1862 r. jej tereny zakupili od Feliksa Piegłowskiego August i Władysława z Twardowskich de Laveaux. Później tymi dobrami zarządzały ich dzieci, które majątek sprzedały w 1902 r. Sarze Rubin i Markusowi Karpfowi. W 1880 r. wieś zamieszkiwało 2442 mieszkańców, z czego 33 na obszarze dworskim Augusta de Laveaux. Pod koniec XIX stulecia z przeludnionej wioski nie dającej wszystkim źródła utrzymania część mieszkańców emigrowała do USA, Kanady, Argentyny i Brazylii oraz do krajów Europy Zachodniej. Niektórzy z nich powracali i kupowali ziemię na której gospodarowali. Ci, którzy pozostawali w wybranych krajach służyli rodzinom wsparciem. Wśród tych emigrantów znalazł się słynny rodak osobnicki - Wojciech Breowicz (1902-1966) - poeta, pisarz, publicysta, dziennikarz, działacz społeczny i ludowy, nauczyciel. Był współtwórcą Związku Literatów Ludowych oraz pisma „Wieś–Jej Pieśń”. W 1932 r. wyemigrował do Brazylii, gdzie pracował jako nauczyciel i organizator polskich szkół oraz literat. W latach II wojny światowej był prezesem Związku Ochotników Polskich z Ameryki Południowej. W 1944 r. wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Po wojnie współpracował z prasą brazylijską i polską. M.in. w l. 1948–1958 wydawał w Kurytybie pismo „Siewca”. W 1957 r. odwiedził Osobnicę. Zmarł na emigracji w Kurytybie.

Losy wsi i mieszkańców w latach 1900-1945

Początkiem XX w. Osobnica liczyła 2508 mieszkańców na obszarze gminnym i 27 na terenie dworskim. Ludność poza rolnictwem zajmowała się rzemiosłem, m.in. wyplataniem koszy i półkoszków do wozów. W okresie działań zbrojnych I wojny światowej, w l. 1914-1915, na obszarze wsi miały miejsce walki. W dobie II RP podejmowano tam pierwsze próby poszukiwań złóż ropy naftowej. Osobnica była mocnym ośrodkiem ludowców (m.in. Władysław Ulaszek i Wojciech Lazar z PSL), socjalistów i komunistów, opartym głównie na miejscowych naftowcach. Dlatego m.in. w Osobnicy miały miejsce strajki robotnicze, a w 1937 r. strajk chłopski. Sprawnie działały powstałe jeszcze w pierwszej dekadzie tego wieku - Ochotnicza Straż Pożarna i Kółko Rolnicze. Aktywnym wójtem tamtych czasów był Jakub Bara. W latach II wojny światowej i okupacji niemieckiej spora grupa mieszkańców została aresztowana i trafiła na roboty przymusowe na teren III Rzeszy i do obozów koncentracyjnych, gdzie większość zginęła. Przez cały czas okupacji na terenie wsi funkcjonowało kilka ugrupowań konspiracji zbrojnej: Obwodu ZWZ-AK Jasło, Chłosty-Batalionów Chłopskich i Gwardii Ludowej-Armii Ludowej. Osobnica nie poniosła większych strat walk frontowych 1944/1945. W wyniku „operacji jasielskiej” została zajęta przez armię sowiecką 17 stycznia 1945 r.

Historia Osobnicy po II wojnie światowej

Po wojnie wieś systematycznie rozbudowywała się, a mieszkańcy poza uprawą roli, hodowlą zwierząt i rzemiosłem stopniowo znajdowali zatrudnienie w jasielskich zakładach pracy. Dla rozwoju miejscowości kolosalne znaczenie miało odkrycie w Osobnicy w 1953 r. przez Przedsiębiorstwo Poszukiwań Nafty i Gazu w Jaśle dużych złóż ropy naftowej. W latach 1953-1976 nastąpił rozwój miejscowej kopalni. W tamtym okresie znalazło w niej pracę ponad trzysta osób. W minionych latach w Osobnicy wykonano 156 odwiertów, w tym kilka o głębokości 2000 m. Wydobyto ponad 560 tysięcy ton ropy naftowej i blisko 80 milionów m. sześciennych gazu ziemnego. W latach 1996-1997 wybudowano Ośrodek Zbioru Gazu i rurociąg wysokiego ciśnienia do sieci Zakładu Gazowniczego w Jaśle oraz powstał nowoczesny ośrodek do eksploatacji samoczynnej odwiertu Osobnica-140. Osobnickie kopalnictwo naftowe nadal działa, a do szczególnie zasłużonych w tej dziedzinie należy na przestrzeni lat zaliczyć: Adama Nowaka, Stanisława Lenika i Mariana Gawrona. Przez Osobnicę przebiega Transgraniczny Szlak Naftowy, łączący ze sobą miejsca związane z narodzinami i historią przemysłu naftowego. W kolejnych dekadach po 1945 r. z powodzeniem funkcjonowały w Osobnicy dwie szkoły, poczta, ośrodek zdrowia, biblioteka, dom ludowy, OSP, punkt skupu mleka, bar, przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe, sklepy i kioski. Od 1960 r. wieś zyskała połączenie z Jasłem przez kursy MKS. W latach 60. Osobnica była dumna z zespołu pieśni prowadzonego przez Edwarda Misiołka, który koncertował w całym regionie. Do końca lat 80. działało kółko rolnicze, którego zasłużonym prezesem był Jan Gierut. Prężnie działał ruch ludowy, którego czołowymi przedstawicielami byli: Władysław Skiba, Bronisław Ryznar, Franciszek Rolek i Jan Lazar. Elektryfikację wsi przeprowadzono w latach 60., meliorację do połowy lat 70., gazyfikację w 1987 r., telefonizację w latach 80., kanalizację do 2010 r., w 2012 r. oddano do użytku most na Bednarce, a w l. 2017/18 dokonano kompleksowej termomodernizacji Domu Ludowego. Obecnie we wsi istnieje szereg instytucji i organizacji, m.in. dwie szkoły i przedszkole, Samodzielny Publiczny Miejsko-Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej, Ośrodek Rehabilitacji, Stowarzyszenie Rozwoju Kultury Wsi Osobnica, które prowadzi Chór Damsko-Męski „Cecylianum”, Gminny Dzienny Dom Pomocy, Biblioteka Publiczna, świetlica GOK. Kolejnymi sołtysami po II wojnie światowej byli: Paweł Ulaszek, Władysław Piórkowski, Stanisław Ulaszek, Kazimierz Janiga (1970-2007), Jerzy Przybyła (2007-2015), Wincenty Ochwat (2015 – 2019). Obecnie tę funkcję pełni ponownie Jerzy Przybyła. Z Osobnicy pochodziło wielu samorządowców. Radnymi powiatowymi byli m.in.: Tadeusz Dybaś I, Tadeusz Dybaś II, Henryk Motkowicz, Marta Misiołek, Jan Lazar. Z kolei radnymi gminnymi: Kazimierz Janiga, Marek Godlewski, Wiesław Pietraszek, Jan Lazar, Wincenty Ochwat (radny obecnej kadencji), Zofia Lazar, Bronisław Olbrych (radny obecnej kadencji), Marian Gawron, Krzysztof Brągiel (radny obecnej kadencji). W latach 2004-2014 funkcję zastępcy wójta gminy Jasło pełnił Jan Lazar. Obecnym zastępcą wójta jest Henryk Motkowicz, który w latach 2008-2014 pełnił funkcję Członka Zarządu Powiatu Jasielskiego. W 2018 r. Osobnica liczy ponad trzy i pół tysiąca mieszkańców i ponad 1100 numerów domów.

Kościół i parafia pw. św. Stanisława Biskupa i św. Jadwigi Śląskiej

Górująca nad wsią świątynia jest już trzecią. Pierwszy kościół drewniany powstał około 1350 r. nad brzegiem Bednarki. O parafii osobnickiej wspomniał Jan Długosz początkiem XV w. Z powodu podmywania skarpy, na której stał kościół i obrywaniu się terenu został on przeniesiony w inne miejsce powiększony i konsekrowany w 1512 r. Stał on do 1906 r. Obecnie w tym miejscu znajduje się kaplica pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus, wzniesiona w 1931 r. Dzisiejsza, nowa murowana świątynia powstała z inicjatywy ks. Jana Kłosa na podstawie planu architekta Teodora Talowskiego w stylu neogotyckim w latach 1904-1906 i była konsekrowana w lipcu 1906 r. przez biskupa Karola Józefa Fischera. Dużą pomoc przy zakupie gruntu i przy budowie kościoła okazali parafianie i ich rodziny na emigracji. Świątynia posiada wysoką na 42 m. wieżę, a wewnątrz - trzy neogotyckie ołtarze wykonane w stolarni lwowskiej, a trzynaście figur rzeźbionych w drewnie wykonali artyści w Tyrolu - w tym ołtarz główny pw. św. Stanisława-Biskupa i boczny Matki Bożej zwieńczony figurą św. Józefa. Pierwsze malowanie wewnątrz kościoła zostało wykonane w latach 1927-28 przez artystę malarza ze Lwowa. Kolejne malowanie i odnowienie fresków biblijnych, z nową ornamentyką sufitu i filarów, dokonał w latach 1979-1980 artysta z Krakowa. W latach 2004-2010 przeprowadzono wiele działań renowacyjnych, m.in. przebudowę prezbiterium, odnowienie polichromii, wykonano Drogę Krzyżową i Park Różańcowy z kaplicami, rozbudowano cmentarz, zbudowano Parafialny Dom Kultury i parking. Powstały - Grota Matki Bożej z Lourdes oraz pomniki św. Stanisława - patrona parafii i współpatronki - św. Jadwigi Śląskiej. Przy parafii działają m.in. chór (od lat 60.), orkiestra parafialna (od 2002 r.) i grupa śpiewacza dziewcząt „Cecylianki”. Od maja do października, każdego 13 dnia miesiąca - Nabożeństwa Fatimskie. Od 1906 r. proboszczami osobnickimi byli: ks. Jan Kłos (do 1937 r.), ks. Walenty Okulicki (do 1946 r.), a po II wojnie - ks. Piotr Grądalski, ks. Ludwik Sieradzki, ks. Julian Fiedeń, ks. Józef Łasica (1969-2002) i ks. Czesław Szewczyk do 2018 r. Obecnie proboszczem i dziekanem Dekanatu Dębowiec jest ks. dr Krzysztof Szopa.

Szkolnictwo w Osobnicy

Już w 1601 r. założona została we wsi szkoła parafialna prowadzona przez kleryka Zawiszę ze Zwiernika. W 1857 r. zapisano, że gmina Osobnica wraz z właścicielem dworu zobowiązana była wybudować obiekt szkolny w miejscu organistówki. Dwa lata później rozpoczęła tam działalność szkoła trywialna mieszcząca się w jednoizbowym budynku drewnianym. W 1890 r. oddano do użytku murowaną, dwuklasową szkołę. W związku z faktem, że w tak dużej wsi dzieci musiały chodzić do jednej, dla wielu odległej szkoły, w pierwszej dekadzie XX w. narodził się pomysł, by w Osobnicy Górnej powstała druga placówka oświatowa. O niej będzie dalej. W tej części skoncentrujmy się na szkole w Osobnicy Dolnej. W 1915 r., w trakcie ofensywy wojsk niemieckich i austro-węgierskich budynek placówki został zniszczony. W następstwie tego w kolejnych latach do czasu odbudowy szkoły lekcje prowadzono w pomieszczeniach kancelarii gminnej i w wynajętym lokalu w domu prywatnym. W 1921 r. placówka działała jako szkoła siedmioklasowa. W 1929 r. na zebraniu gminnym powołano Komitet Budowy Szkoły. Nowy, murowany obiekt szkoły im. św. Jana Kantego oddano do użytku w 1934 r. Stało się to dzięki zaangażowaniu się ks. Władysława Gliwy, inicjatora jej budowy. Ten duchowny był przez wiele lat przeorem Paulinów na Skałce w Krakowie, a w 1937 r. powrócił na stałe do rodzinnej Osobnicy. W latach II wojny światowej obiekty szkolne zajmowały przez dłuższy czas wojska niemieckie i nauka była prowadzona z przerwami. Po przejściu frontu w styczniu 1945 r. budynek szkoły nie uległ większemu zniszczeniu. Od 1954 r. placówka funkcjonowała jako Szkoła Podstawowa nr 1 w Osobnicy. W 1973 r. przeprowadzono w niej remont kapitalny. W 1994 r. powstał Komitet Rozbudowy Szkoły, na czele ze Stanisławem Majewskim. W 1996 r. Przedsiębiorstwo „Naftobudowa” w Jaśle rozpoczęło prace budowlane. W 1999 r. powołano w tej szkole Publiczne Gimnazjum nr 1. Oddanie do użytku nowego budynku dla gimnazjum nastąpiło w 2000 r. Trzy lata później przywrócono szkole podstawowej imię św. Jana Kantego, a w 2005 r. utworzono Zespół Szkół w Osobnicy. W 2007 r. przeprowadzono remont kapitalny budynku szkoły podstawowej, a cztery lata później utworzono plac zabaw dla najmłodszych. Od 2017 r. znów samodzielnie funkcjonuje SP nr 1 im. św. Jana Kantego, w której skład wchodzą oddziały przedszkolne, szkoły podstawowej i do wygaśnięcia oddziały gimnazjalne. Powróćmy teraz do dziejów szkoły w Osobnicy Górnej. W 1911 r. powołano tam do życia tzw. klasę eksponowaną. Od 1913 r. placówka miała siedzibę w domu brata ks. Władysława Gliwy - Franciszka. Rok później rozpoczęto budowę nowej, w pełni własnej siedziby. Plany przerwała I wojna światowa. Kiedy w r. szk. 1921/1922 ówcześni właściciele dzierżawionego budynku szkolnego wypowiedzieli umowę, dzieci musiały znów wędrować do przeludnionej w tej sytuacji szkoły w Osobnicy Dolnej i jej salek lekcyjnych w Domu Ludowym i domach prywatnych. W Osobnicy Górnej powstał więc Komitet Budowy Szkoły. Podobnie jak w Osobnicy Dolnej ogromną pomoc wykazywał ks. Gliwa. W r. szk. 1930/1931 obiekt został oddany do użytku. Placówka otrzymała nazwę Publiczna Szkoła Powszechna im. Najświętszej Maryi Królowej Korony Polskiej w Osobnicy. W czasie wojny los tej szkoły był podobny jak tej w Osobnicy Dolnej. W 1959 r. szkoła stała się ośmioletnia, a dziesięć lat później zawiązał się Komitet Rozbudowy Szkoły na czele z Albinem Pietraszkiem. W wyniku wielu starań szerokiej grupy ludzi rozbudowa została zwieńczona sukcesem w postaci oddania do użytku nowego skrzydła obiektu. W 1985 r. w tamtejszej Szkole Podstawowej nr 2 odbyła się uroczystość nadania jej imienia Wincentego Witosa i wręczenie sztandaru. W kolejnych latach rozbudowano również salę gimnastyczną.

Cmentarze I wojny światowej

Na terenie wioski znajdują się dwa cmentarze wojenne zaprojektowane przez Johanna Jägera i są ujęte na Szlaku Frontu Wschodniego I Wojny Światowej w okręgu cmentarnym nr II Jasło. Obiekt nr 16 usytuowany jest w środku wsi, przy drodze i jest w dobrym stanie. Został kapitalnie zrekonstruowany. Posiada pomnik w postaci ściany, która zajmuje jeden z boków cmentarza. Pośrodku widnieje płaskorzeźba głowy Chrystusa oraz inskrypcja. Na cmentarzu pochowano żołnierzy niemieckich oraz rosyjskich poległych 8 maja 1915 r. Z kolei cmentarz wojenny nr 17 znajduje się na skraju wsi, przy drodze do Dębowca. Pośrodku niego stoi murowana kapliczka. Spoczywają na nim żołnierze tych samych armii polegli 5 maja 1915 r. Na ziemnych mogiłach stoją krzyże żeliwne. W 2014 r. Urząd Gminy w Jaśle zakończył remont tego cmentarza.

LKS „Sparta” Osobnica

W 1976 r. powstała drużyna piłkarska, która jako „LZS” Osobnica przez kilka lat uczestniczyła w rozgrywkach ligi wiejskiej. W 1983 r. wznowiła ona działalność już jako LZS „Sparta”. Jej założycielami byli: Wincenty Ochwat, Franciszek Rolek i Jan Bara. Rozgrywała ona mecze w Trzcinicy. Kilka lat później piłkarze z Osobnicy dysponowali już swoim boiskiem. Drużyna awansowała do klasy „B”, a po kilku sezonach znalazła się w klasie „A”. Największym sukcesem klubu był awans w 1995 r. do klasy okręgowej, gdzie przez kilka sezonów rywalizowano z drużynami m.in. z Krosna, Brzozowa, Leska, Sanoka i Rymanowa. Oprócz zespołu seniorów funkcjonowały zespoły młodzieżowe. Później nastąpił duży kryzys, porażki i spadki, w efekcie czego klub znalazł się na najniższym poziomie rozgrywek. Po pięciu latach gry w klasie „B”, piłkarze w 2013 r. piłkarze awansowali do klasy „A”, ale z powodu braków kadrowych nie zdołali dłużej się utrzymać. W 2015 r. zespół został wycofany, do gry powrócił rok później w klasie „C”. Prezesem zarządu klubu jest Michał Kuchta. W 2018 r. piłkarze „Sparty” otrzymali do dyspozycji boisko ze sztuczną nawierzchnią typu „Orlik”.

Autorem tekstu jest Wiesław Hap.